ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ارزﻳﺎﺑﻲ ﻛﻴﻔﻴﺖ داﻧﻪ ﻛﻠﺰا در ﻣﺮاﺣﻞ ﻣﺨﺘﻠﻒ رﺳﻴﺪﮔﻲ، آزﻣﺎﻳﺸﻲ در ﺳﺎل ﻫﺎی زراﻋﻲ 1382-84 ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﺳﺎل در ﻣﺰرﻋﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎﺗﻲ ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺻﻼح و ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻬﺎل و ﺑﺬر اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ، ﺷﺶ رﻗﻢ ﺗﺠﺎری ﻛﻠﺰا ﺑﻪ ﻧﺎم ﻫﺎی Licord، SLM046، Okapi، Orient،  Zarfamو Opera و ﭘﻨﺞ زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﺷﺎﻣﻞ ﺑﺮداﺷﺖ در ﻣﺮاﺣﻞ 50، 60، 70، 80 و 90 درﺻﺪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺧﻮرﺟﻴﻦ ﻫﺎی ﺳﺎﻗﻪ اﺻﻠﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮت ﻫﺎی ﺧﺮد ﺷﺪه در ﻗﺎﻟﺐ ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ ﺳﻪ ﺗﻜﺮار اﺟﺮا ﮔﺮدﻳﺪ ﻛﻪ در آن رﻗﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ و زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻋﺎﻣﻞ ﻓﺮﻋﻲ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ داﻧﻪ، ﻣﻴﺰان روﻏﻦ، ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ داﻧﻪ و ﻣﻴﺰان رﻃﻮﺑﺖ داﻧﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش ﻫﺎی اﺳﺘﺎﻧﺪارد اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻣﺮﻛﺐ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﺛﺮ رﻗﻢﺑﺮ ﭼﻬﺎر ﺻﻔﺖ ﻣﺬﻛﻮر در ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل ﻳﻚ درﺻﺪ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. رﻗﻢ Okapi ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 2.3 ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﺑﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم، ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ داﻧﻪ و ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 1661 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر، ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ داﻧﻪ را ﺑﻪﺧﻮد اﺧﺘﺼﺎص داد و از اﻳﻦ ﺟﻬﺖ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ارﻗﺎم ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ، ﺑﺮﺗﺮی معنی داری داﺷﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ دو رﻗﻢ Okapi و Zarfam ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 48.7 و 48.0 درﺻﺪ، ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان روﻏﻦ داﻧﻪ را دارا ﺑﻮدﻧﺪ. اﺛﺮ زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺮ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت در ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل ﻳﻚ درﺻﺪ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. ﺑﺮداﺷﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪ 80 درﺻﺪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 1.9 ﻣﻴﻠﻲ ﮔﺮم ﺑﺮ ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم، ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ داﻧﻪ را ﻧﺸﺎن داد، در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ داﻧﻪ ﺑﺎ ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ 1548 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺑﺮداﺷﺖ در ﻣﺮﺣﻠﻪ 90 درﺻﺪ رﺳﻴﺪﮔﻲ ﺑﻮد. اﺛﺮ ﻣﺘﻘﺎﺑﻞ رﻗﻢ و زﻣﺎن ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ داﻧﻪ و ﻣﻴﺰان رﻃﻮﺑﺖ داﻧﻪ ﻧﻴﺰ در ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل ﻳﻚ درﺻﺪ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ در ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻛﻠﺰا ، ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﮔﻲ 90 درﺻﺪ و در ﺑﺮداﺷﺖ ﻏﻴﺮﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺳﻴﺪﮔﻲ 70 ﺗﺎ 80 درﺻﺪ ﺟﻬﺖ ﺣﻔﻆ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﺑﻪ ﺣﺪاﻗﻞ رﺳﺎﻧﺪن اﻓﺖ ﻣﺤﺼﻮل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ تاﺛﻴﺮ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﺮﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺮﻧﺞ رﻗﻢ ﺧﺰر، آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺰرﻋﻪ ای در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ ﺑﺎ 11 ﺗﻴﻤﺎر در 3 ﺗﻜﺮار در ﺳﺎل زراﻋﻲ 1387 در ﻣﻮﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﺑﺮﻧﺞ ﻛﺸﻮر در رﺷﺖ ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ. ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن از ﻣﻨﺒﻊ اوره در ﺳﻪ ﺳﻄﺢ (10، 20 و 30 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم ﻧﻴﺘﺮوژن ﺧﺎﻟﺺ در ﻫﻜﺘﺎر) ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﺤﺘﻮای ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﺑﺎﻟﻎ ﺗﺮﻳﻦ ﺑﺮگ ﻛﻪ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دﺳﺘﮕﺎه ﻛﻠﺮوﻓﻴﻞ ﻣﺘﺮ دﺳﺘﻲ (SPAD-502) اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﻣﻲ ﺷﺪ، در ﺳﻪ ﺣﺪ آﺳﺘﺎﻧﻪ 36، 38 و 40 ﺑﻪ ﺧﺎک اﻓﺰوده ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ و ﻣﻴﺰان ﺑﺎروری ﭘﻨﺠﻪ ﻫﺎ در ﺗﻴﻤﺎر (SPAD40+30kgN) S40N30 ﺑﺎ ﺗﻌﺪاد 242 ﭘﻨﺠﻪ در ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ و 90 درﺻﺪ ﺑﺎروری ﭘﻨﺠﻪ ﻫﺎ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد ﺧﻮﺷﻪ در واﺣﺪ ﺳﻄﺢ در ﺗﻴﻤﺎر (SPAD38+30kgN) S38N30 ﺣﺎﺻﻞ ﮔﺮدﻳﺪ (247.33 ﺧﻮﺷﻪ در ﻣﺘﺮﻣﺮﺑﻊ)، ﻛﻪ ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲ داری ﺑﺎ ﺳﺎﻳﺮ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ داﺷﺖ. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ ﭘﺮ در ﺧﻮﺷﻪ (145.17 داﻧﻪ در ﺧﻮﺷﻪ) و ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﺑﺎروری ﺧﻮﺷﻪ (68.51 درﺻﺪ) ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ در ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی (SPAD40+30kgN) S40N30 و (SPAD38+20kgN) S38N20 ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ. ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ وزن ﻫﺰار داﻧﻪ در ﺗﻴﻤﺎر (SPAD40+30kgN) S40N30 و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 29.60 ﮔﺮم ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ و ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ در ﺗﻴﻤﺎر (SPAD40+30kgN) S40N30 ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 5955 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ در ﺗﻴﻤﺎر ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 3454 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﺣﺪاﻛﺜﺮ راﻧﺪﻣﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻧﻴﺰ از ﺗﻴﻤﺎر (SPAD40+30kgN) S40N30 و ﺑﻪ ﻣﻘﺪار 68.6 درﺻﺪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ ﻛﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻴﻤﺎر ﻛﻮدی ﺗﻮﺻﻴﻪ ﺷﺪه 7 درﺻﺪ و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻴﻤﺎر ﺷﺎﻫﺪ 28 درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺖ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﻣﺼﺮف ﻧﻮﺑﺘﻲ (ﺗﻘﺴﻴﻂ ﺷﺪه) ﻛﻮد ﻧﻴﺘﺮوژن ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻨﺎﺳﺐ و ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺑﺎ ﻧﻴﺎز ﮔﻴﺎه، ﺑﺎﻋﺚ اﻓﺰاﻳﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﻜﺮد و راﻧﺪﻣﺎن ﺗﺒﺪﻳﻞ داﻧﻪ ﺑﺮﻧﺞ ﻣﻲ ﺷﻮد.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮآورد ﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و ﺻﻔﺎت ﻣﺮﺗﺒﻂ در ﮔﻨﺪم دوروم از ﺗﻼﻗﻲ دی آﻟﻞ ﻛﺎﻣﻞ ﻫﻔﺖ ژﻧﻮﺗﻴﭗ اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ. ﭼﻬﻞ و ﻧﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﺣﺎﺻﻞ، ﺑﺮای ﺻﻔﺎت روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ، ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﻫﺎی ﺑﺎرور، ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺑﻮﺗﻪ، وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ وارﻳﺎﻧﺲ ﺣﺎﻛﻲ از وﺟﻮد ﺗﻔﺎوت ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻴﻦ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎ ﺑﺮای ﻛﻠﻴﻪ ﺻﻔﺎت ﻣﻮرد ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺑﻮد. آزﻣﻮن ﻣﻘﺪﻣﺎﺗﻲ ﻣﺪل ﺟﻴﻨﻜﺰ - ﻫﻴﻤﻦ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺻﺎدق ﺑﻮدن ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﺪل ﺑﺮای ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ، وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ و ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ ﺑﻮد. ﺑﺮای ﺑﻘﻴﻪ ﺻﻔﺎت ﺑﺎ ﺣﺬف ﻳﻚ واﻟﺪ ﻓﺮﺿﻴﺎت ﻣﺪل ﺻﺎدق ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ و ﺗﺤﻠﻴﻞ ﮔﺮاﻓﻴﻜﻲ، ﺻﻔﺖ روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل ﻏﺎﻟﺒﻴﺖ ﻧﺎﻗﺺ ژن ﻫﺎ و ﺻﻔﺎت وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ، ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺎرور، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺑﻮﺗﻪ، ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ ﺗﺤﺖ ﻛﻨﺘﺮل اﺛﺮات ﻓﻮق ﻏﺎﻟﺒﻴﺖ ژن ﻫﺎ ﺑﻮدﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻴﻤﻦ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﻣﻮرد روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ، ﺳﻬﻢ اﻓﺰاﻳﺸﻲ ژﻧﻲ از اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد و در ﺑﻘﻴﻪ ﺻﻔﺎت، اﺛﺮﻫﺎی اﻓﺰاﻳﺸﻲ و ﻏﺎﻟﺒﻴﺖ ژﻧﻲ دارای اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺑﻪ اﺳﺘﺜﻨﺎی ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﻫﺎی ﺑﺎرور و ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ، ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮدن ﺷﺎﺧﺺ c (اﺛﺮ ﺗﻼﻗﻲ ﻫﺎی ﻣﻌﻜﻮس) ﺑﺮای ﺳﺎﻳﺮ ﺻﻔﺎت ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه اﺛﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻣﺎدری در ﻛﻨﺘﺮل ژﻧﺘﻴﻜﻲ اﻳﻦ ﺻﻔﺎت ﺑﻮد. ﻣﻴﺰان وراﺛﺖ ﭘﺬﻳﺮی ﻋﻤﻮﻣﻲ از 0.70 (ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ) ﺗﺎ 0.93 ( ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ و وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ (ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﻮد. وراﺛﺖ ﭘﺬﻳﺮی ﺧﺼﻮﺻﻲ از 0.31 (ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺎرور) ﺗﺎ 0.70 (روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ) ﺑﺮآورد ﮔﺮدﻳﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ روش ﺑﺎی ﭘﻼت ﻧﻴﺰ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ رﻗﻢ Prion-1 دارای ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮی ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮای ﺻﻔﺎت وزن داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺗﻌﺪاد ﭘﻨﺠﻪ ﺑﺎرور، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺳﻨﺒﻠﻪ، ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺑﻮﺗﻪ، ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ و دارای ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﺗﺮﻛﻴﺐ ﭘﺬﻳﺮی ﻋﻤﻮﻣﻲ ﺑﺮای ﺻﻔﺎت ارﺗﻔﺎع ﺑﻮﺗﻪ و روز ﺗﺎ ﮔﻠﺪﻫﻲ ﺑﻮد، ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان از اﻳﻦ واﻟﺪ در ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﻫﺎی اﺻﻼﺣﻲ ﺑﺮای ﺗﻮﻟﻴﺪ ارﻗﺎم ﭘﺮﻣﺤﺼﻮل، ﭘﺎﻛﻮﺗﺎه و زودرس ﮔﻨﺪم دوروم اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻮد.

ﺟﻬﺖ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدن رواﺑﻂ ﻣﻴﺰان روﻏﻦ و ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ داﻧﻪ ﺑﺎ ﺑﺮﺧﻲ از ﺻﻔﺎت ﻣﻬﻢ زراﻋﻲ، 364 ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﺳﻮﻳﺎ در ﻳﻚ ﻃﺮح آﮔﻤﻨﺖ در ﻣوﺳﺴﻪ ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت اﺻﻼح و ﺗﻬﻴﻪ ﻧﻬﺎل و ﺑﺬر ﻛﺮج در ﺳﺎل 1384 ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺿﺮاﻳﺐ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﺳﺎده ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ اﻛﺜﺮ ﺻﻔﺎت زراﻋﻲ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺠﺰ ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﻏﻼف، دارای ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻨﻔﻲ و ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﺎ ﻣﻴﺰان روﻏﻦ و اﻛﺜﺮ ﺻﻔﺎت زراﻋﻲ ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ ﺑﺠﺰ ﻣﻴﺰان روﻏﻦ و ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﻏﻼف، دارای ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ در ﺳﻄﺢ اﺣﺘﻤﺎل ﻳﻚ درﺻﺪ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺗﺠﺰﻳﻪ رﮔﺮﺳﻴﻮن ﮔﺎم ﺑﻪ ﮔﺎم و ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻋﻠﻴﺖ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﺻﻔﺎت ﻣﻴﺰان ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ داﻧﻪ و ﺗﻌﺪاد روز از ﺟﻮاﻧﻪ زﻧﻲ ﺗﺎ ﺷﺮوع ﮔﻠﺪﻫﻲ دارای اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻨﻔﻲ و وزن ﺻﺪ داﻧﻪ دارای اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺜﺒﺖ روی ﻣﻴﺰان روﻏﻦ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺻﻔﺎت وزن ﺻﺪ داﻧﻪ از اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻴﺰان روﻏﻦ داﻧﻪ و وزن ﺧﺸﻚ ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ از اﺛﺮ ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻣﻨﻔﻲ زﻳﺎد روی ﻣﻴﺰان ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮدﻧﺪ. ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺘﻌﺎرف ﺑﺮای ﻣﺠﻤﻮﻋﻪ ﺻﻔﺎت ﻋﺎﻣﻞ ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﻋﺎﻣﻞ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﺑﺬر ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ دو زوج ﻣﺘﻐﻴﺮ اﻧﺠﺎﻣﻴﺪ ﻛﻪ زوج اول «ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و ﺗﻌﺪاد داﻧﻪ در ﺗﻚ ﺑﻮﺗﻪ» و «ﻣﻴﺰان روﻏﻦ» و زوج دوم «ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و ﺗﻌﺪاد ﻏﻼف» و «ﻣﻴﺰان ﭘﺮوﺗﺌﻴﻦ» ﻧﺎﻣﮕﺬاری ﺷﺪﻧﺪ.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺑﺮرﺳﻲ اﺛﺮ ﻗﻄﻊ آﺑﻴﺎری ﺑﺮ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ و ﺑﺮﺧﻲ ﺻﻔﺎت ﻣﻬﻢ زراﻋﻲ و ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ، ﺳﻪ رﻗﻢ ﮔﻠﺮﻧﮓ ﺑﻬﺎره در ﭘﻨﺞ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪی ﻣﺨﺘﻠﻒ در ﻣﻌﺮض ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮت ﻫﺎی ﺧﺮد ﺷﺪه ﺑﺮ ﭘﺎﻳﻪ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در 3 ﺗﻜﺮار و ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﺳﺎل زراﻋﻲ (83-81) در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺮج اﺟﺮا ﺷﺪ. ﻋﺎﻣﻞ اﺻﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﻄﻊ آﺑﻴﺎری در ﻣﺮاﺣﻞ رﺷﺪ ﮔﻴﺎه (ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜﻤﻪ زﻧﻲ و داﻧﻪ ﺑﻨﺪی، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜﻤﻪ زﻧﻲ و ﮔﻠﺪﻫﻲ، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺗﻜﻤﻪ زﻧﻲ، ﻣﺮﺣﻠﻪ ﮔﻠﺪﻫﻲ، ﻣﺮﺣﻠﻪ داﻧﻪ ﺑﻨﺪی) و ﺑﺪون ﺗﻨﺶ و ﺳﻄﻮح ﻓﺎﻛﺘﻮر ﻓﺮﻋﻲ ﻧﻴﺰ ﺳﻪ رﻗﻢ ﮔﻠﺮﻧﮓ ﺑﻪ اﺳﺎﻣﻲ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن، اراک 2811 و رﻗﻢ ﺧﺎرﺟﻲ FO2 در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ. ﺗﺠﺰﻳﻪ وارﻳﺎﻧﺲ ﻣﺮﻛﺐ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﻣﺘﻌﻠﻖ ﺑﻪ رﻗﻢ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن در ﺗﻴﻤﺎر ﺑﺪون ﺗﻨﺶ ﺑﺎ 1258 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر ﺑﻮد ﻛﻪ ﺑﺎ ﺗﻴﻤﺎر ﺗﻨﺶ ﻗﻄﻊ آﺑﻴﺎری در ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮ ﺷﺪن داﻧﻪ اﺧﺘﻼف ﻣﻌﻨﻲ داری ﻧﺸﺎن ﻧﺪاد. ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ ارﻗﺎم در ﺳﻄﻮح ﺗﻨﺶ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺑﻮد. ﺑﺎﻻﺗﺮﻳﻦ ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻜﺮد روﻏﻦ در ﻫﻜﺘﺎر (377 ﻛﻴﻠﻮﮔﺮم در ﻫﻜﺘﺎر) از رﻗﻢ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن و در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺪون ﺗﻨﺶ ﺣﺎﺻﻞ ﺷﺪ. ﺑﺮای ارزﻳﺎﺑﻲ ﺗﺤﻤﻞ ارﻗﺎم ﺑﻪ ﺳﻄﻮح ﻣﺨﺘﻠﻒ ﺗﻨﺶ از ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﺣﺴﺎﺳﻴﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ (SSI)، ﺗﺤﻤﻞ (TOL)، ﺑﻬﺮه وری ﻣﺘﻮﺳﻂ (MP)، ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ (STI) و ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﻬﺮه وری (GMP)  اﺳﺘﻔﺎده ﮔﺮدﻳﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ در ﺷﺮاﺋﻂ ﺑﺪون ﺗﻨﺶ و ﺗﻨﺶ ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻫﻨﺪﺳﻲ ﺑﻬﺮه وری و ﺷﺎﺧﺺ ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ (STI) ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﻲ داری داﺷﺖ. ﻫﻤﭽﻨﻴﻦ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ ﺑﺎﻻ و ﻣﻌﻨﻲ دار ﺷﺎﺧﺺ ﺣﺴﺎﺑﻲ (MP) ﺑﺎ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی STI , GMP داد ﻛﻪ اﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎ ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﻗﺎدر ﺑﻪ ﺗﻔﻜﻴﻚ ارﻗﺎم ﻣﻘﺎوم ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ و ﮔﺰﻳﻨﺶ آﻧﻬﺎ ﻣﻲ ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎیSTI ،  MPو GMP ﻛﻪ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺎﻻی آﻧﻬﺎ ﻧﺸﺎن دﻫﻨﺪه ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ اﺳﺖ، رﻗﻢ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻗﻢ ﻣﺘﺤﻤﻞ و رﻗﻢ اراک 2811 را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان رﻗﻢ ﺣﺴﺎس ﺑﻪ ﺧﺸﻜﻲ ﻣﺸﺨﺺ ﻛﺮدﻧﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎیTOL ،  SSIﻧﻴﺰ رﻗﻢ ﻣﺤﻠﻲ اﺻﻔﻬﺎن را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺗﺮﻳﻦ رﻗﻢ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ.

ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﺗﻠﻔﻴﻘﻲ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز در ذرت داﻧﻪ ای ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ، ﻋﻠﻒ ﻛﺶ و ﻛﻮﻟﺘﻴﻮاﺗﻮر، آزﻣﺎﻳﺸﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻛﺮت ﻫﺎی ﺧﺮد ﺷﺪه ﺑﺎ ﻃﺮح ﭘﺎﻳﻪ ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﭼﻬﺎر ﺗﻜﺮار در اﻳﺴﺘﮕﺎه ﺗﺤﻘﻴﻘﺎت ﻛﺸﺎورزی ﻣﺎﻫﻴﺪﺷﺖ اﺳﺘﺎن ﻛﺮﻣﺎﻧﺸﺎه در ﺳﺎل 1385 اﺟﺮا ﮔﺮدﻳﺪ. ﻛﺮت ﻫﺎی اﺻﻠﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ ﻫﺎی ﻛﺎﺷﺖ 55، 65 و 75 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ و ﻛﺮت ﻫﺎی ﻓﺮﻋﻲ ﺷﺎﻣﻞ ﭘﻨﺞ ﺗﻴﻤﺎر ﻛﻨﺘﺮل ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز ﺷﺎﻣﻞ؛ ﻣﺼﺮف ﻋﻠﻒ ﻛﺶ ﺧﺎک ﻣﺼﺮف (ای ﭘﻲ ﺗﻲ ﺳﻲ)، ﻋﻠﻒ ﻛﺶ ﻋﻤﻮﻣﻲ ﻫﺪاﻳﺖ ﺷﺪه (ﭘﺎراﻛﻮات)، ﻛﻮﻟﺘﻴﻮاﺗﻮر، وﺟﻴﻦ دﺳﺘﻲ و ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﺑﻮدﻧﺪ. در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺗﻌﺪاد و وزن ﺧﺸﻚ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز، ﻋﻤﻠﻜﺮد و اﺟﺰای ﻋﻤﻠﻜﺮد ذرت اﻧﺪازه ﮔﻴﺮی ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ وزن ﺧﺸﻚ ﻋﻠﻒ ﻫﺎی ﻫﺮز در ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ 75 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ ﻫﺎی 55 و 65 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ، ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 105 و 107 درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺖ. ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ذرت در ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ ﻫﺎی 55 و 65 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ 75 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 17.6 و 22.5 درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺖ. ﻣﻘﺎﻳﺴﻪﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ذرت در اﻧﻮاع روش ﻫﺎی ﻛﻨﺘﺮل ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺎﻫﺪ ﺑﺎ ﻋﻠﻒ ﻫﺮز ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ در ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی ای ﭘﻲ ﺗﻲ ﺳﻲ، وﺟﻴﻦ دﺳﺘﻲ، ﭘﺎراﻛﻮات و ﻛﻮﻟﺘﻴﻮاﺗﻮر، ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ 50، 47.5، 31.1، 28 درﺻﺪ اﻓﺰاﻳﺶ داﺷﺖ. در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ روش ﻛﻨﺘﺮل و ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ، از ﻣﺼﺮف ﻋﻠﻒ ﻛﺶ ﺧﺎک ﻣﺼﺮف ای ﭘﻲ ﺗﻲ ﺳﻲ و ﻓﺎﺻﻠﻪ ردﻳﻒ 65 ﺳﺎﻧﺘﻲ ﻣﺘﺮ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ.

اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر ﺗﻌﻴﻴﻦ آﺳﺘﺎﻧﻪ ﺧﺴﺎرت ﺷﻮری ﺑﺮ ﻛﻴﻔﻴﺖ و ﻛﻤﻴﺖ ﻣﺤﺼﻮل دو رﻗﻢ ﺗﺠﺎری ﻛﻠﺰا (ﻃﻼﻳﻪ و اﺳﺘﻘﻼل) در ﺷﺮاﻳﻂ ﻧﻴﻤﻪ ﻛﻨﺘﺮل ﺷﺪه ﻣﺰرﻋﻪ ای در اﺳﺘﺎن ﮔﻠﺴﺘﺎن ﺑﻪ اﺟﺮا ﮔﺬاﺷﺘﻪ ﺷﺪ. آزﻣﺎﻳﺶ در ﻗﺎﻟﺐ ﻃﺮح ﺑﻠﻮک ﻫﺎی ﻛﺎﻣﻞ ﺗﺼﺎدﻓﻲ در ﻣﺤﻴﻂ ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺎ ﺷﻮری آب آﺑﻴﺎری در ﺷﺶ ﺳﻄﺢ (6، 8، 10، 12، 14 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ) و آب ﺷﻬﺮ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻫﺪ ﺑﻪ ﻣﺪت دو ﺳﺎل زراﻋﻲ (1377-78) اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺷﻮری ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻌﻨﻲ دار ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ ارﻗﺎم ﻛﻠﺰا در ﻫﺮ دو ﺳﺎل ﮔﺮدﻳﺪ. در ﻫﺮ دو ﺳﺎل اﮔﺮﭼﻪ رﻗﻢ اﺳﺘﻘﻼل در ﻫﻤﻪ ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎ ﺑﻄﻮر ﻣﻌﻨﻲ داری از ﻋﻤﻠﻜﺮد و ﺷﺎﺧﺺ ﺑﺮداﺷﺖ ﺑﺎﻻﺗﺮی ﺑﺮﺧﻮردار ﺑﻮد، وﻟﻲ درﺻﺪ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد آن در ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی ﺷﻮری ﺑﻴﺶ از رﻗﻢ ﻃﻼﻳﻪ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺗﻴﻤﺎرﻫﺎی ﺷﻮری ﻣﻮﺟﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻌﻨﻲ دار ﺗﻌﺪاد ﺷﺎﺧﻪ زاﻳﺎ، اﺟﺰای ﻋﻤﻠﻜﺮد، ﻣﺤﺘﻮای ﻧﺴﺒﻲ آب ﺑﺮگ، ﭘﺎﻳﺪاری ﻏﺸﺎء، ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺪﻳﻢ و اﻓﺰاﻳﺶ معنی دار ﻣﻴﺰان ﻛﻠﺮ و ﺳﺪﻳﻢ ﺑﺮگ ﮔﺮدﻳﺪ. ﺷﻮری ﺑﺮ ﻣﻴﺰان ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﺨﺶ ﻫﻮاﻳﻲ ﮔﻴﺎه اﺛﺮی ﻧﺪاﺷﺖ و ﺑﻨﻈﺮ ﻣﻲ رﺳﺪ ﻛﻪ ﺿﺪﻳﺘﻲ ﺑﺮای ﺟﺬب ﺳﺪﻳﻢ و ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ در ﻛﻠﺰا وﺟﻮد ﻧﺪارد. ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ، ﺑﻴﻦ ﻣﻴﺰان ﺗﺤﻤﻞ ﻧﺴﺒﻲ ارﻗﺎم ﻛﻠﺰا ﺑﻪ ﺷﻮری ﺑﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﭘﺘﺎﺳﻴﻢ ﺑﻪ ﺳﺪﻳﻢ در ﺑﺮگ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺜﺒﺖ و ﻣﻌﻨﻲ دار و ﺑﺎ ﻣﻴﺰان ﺳﺪﻳﻢ ﺑﺮگ ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﻨﻔﻲ و ﻣﻌﻨﻲ داری را ﻧﺸﺎن داد. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻣﻴﺰان ﻋﻤﻠﻜﺮد ارﻗﺎم ﻛﻠﺰا در دو ﺳﺎل آزﻣﺎﻳﺶ، آﺳﺘﺎﻧﻪ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد در دو رﻗﻢ ﻃﻼﻳﻪ و اﺳﺘﻘﻼل 4.8 دﺳﻲ زﻳﻤﻨﺲ ﺑﺮ ﻣﺘﺮ ﺑﺎ ﺷﻴﺐ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﺑﺘﺮﺗﻴﺐ 8.8 و 10.4 درﺻﺪ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪ. ﺑﺮ اﺳﺎس ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﺪﺳﺖ آﻣﺪه، اﻳﻦ دو رﻗﻢ ﻛﻠﺰا در ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﻣﺎس و ﻫﻮﻓﻤﺎن در ﮔﺮوه ﮔﻴﺎﻫﺎن ﻧﺴﺒﺘﺎ ﻣﺘﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺷﻮری ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ.

ﺗﺮﺟﻴﺢ دادن ﻣﻮاد اﺻﻼﺣﻲ ﭘﻴﺸﺮﻓﺘﻪ از ﺳﻮی ﺑﻪ ﻧﮋاد ﮔﺮان در ﺟﻬﺖ ﺗﺴﺮﻳﻊ در ﺗﻮﻟﻴﺪ ارﻗﺎم ﺟﺪﻳﺪ اﺻﻼﺣﻲ ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺮاﻧﮕﻴﺨﺘﻪ ﺷﺪن ﻧﮕﺮاﻧﻲ ﺟﻬﺎﻧﻲ از ﻣﺤﺪود ﺷﺪن ﭘﺎﻳﻪ ژﻧﺘﻴﻜﻲ ارﻗﺎم ﮔﻴﺎﻫﻲ ﮔﺮدﻳﺪه اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻣﻮﺿﻮع در ﺗﻘﺎﺑﻞ ﺑﺎ ﺗﻨﻮع ژﻧﺘﻴﻜﻲ ﮔﺴﺘﺮده ای اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺑﺎﻧﻚ ﻫﺎی ژن ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻲ ﺑﺎﺷﺪ، ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی ﺑﻮﻣﻲ واﺟﺪﺧﺼﻮﺻﻴﺎت ﻣﻔﻴﺪ از ارزش زﻳﺎدی ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ. در اﻳﻦ آزﻣﺎﻳﺶ 17 ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﺑﻮﻣﻲ از ﻛﻠﻜﺴﻴﻮن ﮔﻨﺪم ﺑﺎﻧﻚ ژن ﮔﻴﺎﻫﻲ ﻣﻠﻲ اﻳﺮان ﺑﻪ ﻫﻤﺮاه ﺳﻪ رﻗﻢ ﻛﻮﻳﺮ، ﻣﺎﻫﻮﺗﻲ و روﺷﻦ، ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺷﺎﻫﺪ، در ﺳﺎل زراﻋﻲ 1386-87 در ﻗﺎﻟﺐ ﭼﻬﺎر آزﻣﺎﻳﺶ ﺟﺪاﮔﺎﻧﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ آﺑﻴﺎری ﻣﻌﻤﻮل، ﻗﻄﻊ آﺑﻴﺎری از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﺎﻗﻪ دﻫﻲ (E1)، ﺳﻨﺒﻠﻪ دﻫﻲ (E2) و ﭘﺮ ﺷﺪن داﻧﻪ (E3) ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﺎﻳﺶ ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ﺑﻴﺸﺘﺮﻳﻦ ﻋﻤﻠﻜﺮد داﻧﻪ در ﺷﺮاﻳﻂ ﺑﺪون ﺗﻨﺶ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 3، 2 و 15، در ﺷﺮاﻳﻂ E1 ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 13، 11 و ﻣﺎﻫﻮﺗﻲ، در ﺷﺮاﻳﻂ E2 ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 15، 11 و 1 و در ﺷﺮاﻳﻂ  E3 ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 2، 1 و 5 ﺑﻮد. ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 3 و 15 ﺑﻄﻮر ﻣﺸﺘﺮک در ﻫﺮ ﺳﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﺗﻨﺶ در ﮔﺮوه A از ﺗﻘﺴﻴﻢ ﺑﻨﺪی ﻓﺮﻧﺎﻧﺪز ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ و از ﻟﺤﺎظ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﺗﺤﻤﻞ ﺗﻨﺶ وﺿﻌﻴﺖ ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮی ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎ داﺷﺘﻨﺪ. ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی 4 و 11 ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ دارای ﻛﻤﺘﺮﻳﻦ ﻛﺎﻫﺶ ﻋﻤﻠﻜﺮد ﻧﺎﺷﻲ از ﺗﻨﺶ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﭘﺮ ﺷﺪن داﻧﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ﻣﻄﻠﻮب (ﺑﺪون ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ) و ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ از ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺳﻨﺒﻠﻪ دﻫﻲ ﺑﻮدﻧﺪ. ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎیGMP ،  MPو STI ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺗﺮﻳﻦ ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ در ﺳﻪ ﺷﺮاﻳﻂ ،E2  E1و E3 ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪﻧﺪ. در ﺗﺠﺰﻳﻪ ﺧﻮﺷﻪ ای ﺑﺮ اﺳﺎس ﺷﺎﺧﺺ ﻫﺎی ﺗﺤﻤﻞ ﺑﻪ ﺗﻨﺶ، ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی ﻣﻮرد ارزﻳﺎﺑﻲ در ﺷﺮاﻳﻂ E1 ﺑﻪ ﭘﻨﺞ ﮔﺮوه، در ﺷﺮاﻳﻂ E2 ﺑﻪ ﺳﻪ ﮔﺮوه و در ﺷﺮاﻳﻂ E3 ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﮔﺮوه ﺗﻔﻜﻴﻚ ﺷﺪﻧﺪ. ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻛﺜﺮ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﺎ ﺑﺮ ﻟﺰوم ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ژﻧﻮﺗﻴﭗ ﻫﺎی ﻣﺘﺤﻤﻞ اﺧﺘﺼﺎﺻﻲ ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻣﺮﺣﻠﻪ رﺷﺪی وﻗﻮع ﺗﻨﺶ ﺧﺸﻜﻲ در ﻣﻨﻄﻘﻪ ﻛﺸﺖ ﻣﺮﺑﻮﻃﻪ تاﻛﻴﺪ داﺷﺖ.

کنترل زیستی کرم میوه گوجه فرنگی، Helicoverpa armigera (Hübner) با انجام رهاسازی اشباعی زنبور پارازیتویید تخم Trichogramma brassicae (Bezdenko) بخشی از برنامه مدیریت تلفیقی این آفت در مزارع گوجه فرنگی در ایران است. در این پژوهش، تاثیر ده رقم گوجه فرنگی شامل ارقام Aras، Atrak، Korall، Mobil، Rio Grande، Sivand، Super Chief، Super Mobil، Super Queen و Super Urbana روی ویژگی های زیستی زنبور پارازیتوییدT. brassicae در شرایط آزمایشگاهی و دﻣﺎی 1±26 درﺟﻪ ﺳﻠﺴﯿﻮس، رﻃﻮﺑﺖ ﻧﺴﺒﯽ 10±60 درﺻﺪ و دوره ﻧـﻮری 16 ﺳـﺎﻋﺖ روﺷـﻨﺎﯾﯽ و 8 ﺳـﺎﻋﺖ ﺗﺎرﯾﮑﯽ مطالعه شد. میانگین طول عمر زنبورهای مادهT. brassicae در تیمارهای مورد بررسی از 0/56±7/10 روز در رقم Super Mobil تا 0/49±8/05 روز در رقم Rio Grande متغیر بود. طول دوره ی رشدونمو مراحل نابالغ در رقم Super Urbana (8/61±0/03 روز) بیشترین و در رقم Aras (8/04±0/02 روز) کمترین بود. بیشترین تعداد کل تخم های پارازیته مربوط به رقم Rio Grande(67/85±4/59 عدد) و کمترین آن مربوط به رقم Super Mobil (59/35±5/72 عدد) بود. نرخ پارازیتیسم از1/40±30/08 درصد در رقم Super Urbana تا 1/56±35/86 درصد در رقم Atrak متغیر بود. دامنه ی تغییرات نسبت جنسی نتاج که در همه ی موارد به سمت جنس ماده گرایش داشت از 0/54±59/54 درصد در رقم Aras تا 0/40±62/65 درصد در رقم Rio Grande ثبت شد. بیشترین تعداد نتاج در هر تخم میزبان مربوط به رقم Super Chief (میانگین1/45 فرد در هر تخم پارازیته) و کمترین آن مربوط به رقم Aras (میانگین 1/37 فرد در هر تخم پارازیته) بود. درصد خروج زنبور در همه تیمارها بدون اختلاف معنی دار و بالای 90 درصد بود. مشخص گردید که ارقام گوجه فرنگی می توانند ویژگیهای زیستی و جمعیتی زنبور T. brassicae را بطور مشخص تحت تاثیر قرار دهد.